Çin'de bir kimlik hırsızlığı vakası, büyük bir sınav skandalını açığa çıkardı

Çin'de bu hafta yaklaşık 10 milyon öğrenci, geleceklerini belirleyecek üniversite sınavlarına (Gaokao) giriyor. Fakat bu kez sınav gerginliğine bir de önceki yıllarda kimlik hırsızlığı yoluyla yüzlerce öğrencinin hakkının yenmiş olduğu skandalın yarattığı endişe eklendi.

Çiftçi bir ailenin kızı olan Çen Çunşiyu için üniversite sınavı her şeyi değiştirebilecek bir fırsattı. Gaokao'yu kazanırsa üniversiteye girme hayali gerçekleşecekti.

Ama kazanamadı.

Üniversiteye giremeyince fabrika işçiliği, garsonluk gibi bir dizi işte çalışmayı denedikten sonra anaokulu öğretmeni oldu.

Fakat aradan 16 yıl geçtikten sonra şok edici bir şey öğrendi. Aslında girdiği üniversite sınavında Şandong Teknik Üniversitesi'ni kazanmakla kalmamış, kaydını bile yaptırmıştı.

Tabi bunu yapan kendisi değildi. Onun kimliğine dair bütün bilgileri ailesinin girişimiyle edinen aynı yaşlarda başka bir genç kadın onun yerine okumuştu.

Bu, Çin medyasında yer alan haberlere göre, Şandong eyaletinde 2002 ile 2009 yılları arasında saptanabilen 242 öğrenci kimliği hırsızlığından biri.

Sistematik bir hırsızlığın ürkünç hikayesi

Çin'in zorluğu ile ünlü üniversite sınavı Gaokao'da öğrenciler matematik, İngilizce ve tercihleri olan başka bir konuda hazırlanan soruları yanıtlıyorlar.

Kültür Devrimi dönemindeki kısa bir ara hariç 1950'den bu yana üniversite eğitimi sisteminin odağında hep bu sınav var.

Fakat Gaokao sadece bir sınav olarak görülemez. Özellikle de ayrıcalıklı ailelere mensup olmayan milyonlarca genç açısından bu, başarının ve toplumsal hiyerarşide yükselmenin anahtarı niteliğini de taşıyor.

Kaderini değiştiren kimlik hırsızlığı ile son haftalarda Çin medyasının ilgisinin odağındaki simalardan biri haline gelen Çen'in ailesi açısından, kızlarının üniversiteye girebilmesi büyük önem taşıyordu.

Yoksulluk içinde yaşıyorlardı ve sadece bir çocuklarını okutmaya güçleri yettiği için dersleri o kadar iyi olmayan erkek çocuklarını okutamamamışlar, bütün umutlarını Çen'in okumasına bağlamışlardı. Üstelik bu genellikle önceliğin oğlan çocuklarının okutulmasına verildiği Çin'in kırsal bölgeleri açısından epey müstesna bir tercihti.

İşte Çen 2004 yılında Gaokao'ya bu beklentilerle gönderilmişti. O zamanlar Çin'de üniversite sınavını kazanamayan öğrencilere, kazanamadıklarına dair bir mektup yollanmıyordu. Okula kabul edildiğine ilişkin bir mektup almadıysa kazanamadığı varsayılıyordu.

Çen de üniversitelerin açıldığı Eylül ayına kadar bekleyip mektup alamayınca, kazanamadığını düşünerek, şehre giderek iş aramaya başladı.

16 yıl sonra bu yılın Mayıs ayında Çen yetişkinler için açılan bir kursa kaydolmaya karar verdi.

İnternetteki resmi başvuru sitesine kendisiyle ilgili bilgileri girdiğinde, 2004 yılında üniversiteye kaydolmuş ve 2007 yılında da mezun olmuş göründüğünü görünce şok geçirdi. Fakat kayıtlara eklenen fotoğraf kendisine ait değildi.

Yavaş yavaş acı gerçek ortaya çıkmaya ve skandalın boyutları belirmeye başladı.

Nasıl yaptılar?

Resmi haber ajansı Şinhua'ya göre, kimlik hırsızının, yerel bir yetkili olan amcası, bölgenin sınavlardan sorumlu kişisinin de yardımıyla Çen'in sınav bilgilerini elde etmekle suçlanıyor.

Çen sınavda 750 üzerinden 546, onun kimliğini çalan öğrenci ise yalnızca 303 puan almıştı.

İddiaya göre başarısız öğrencinin babası Çen'e sınavı kazandığını bildiren mektubu, postaya verilmeden önce postaneden ele geçirmeyi başardı. Çen'in okuduğu lisenin müdürünün de yardımıyla, sahte belgeler hazırlandı ve Çen'e ait lise geçmişi ve sınav bilgileri, başarısız öğrenciye aitmiş gibi gösterildi.

Kimlik hırsızının ailesi iddialara göre kaydın sorunsuz yapılabilmesi için Şandong Teknik Üniversitesi personeli ve bir emniyet müdüründen de yardım aldılar.

Fakir bir köylü ailesinin çocuğu olan Çen'in hiç bir şansı yoktu.

Asıl adı Çen Yanping olan kimlik hırsızı, o andan itibaren Çen Çunxiu'nun yerine geçti ve çalışma arkadaşları bugüne kadar onu hep Çen Çunşiu olarak biliyorlardı.

Yetkililer olayla ilgili soruşturmanın devam ettiğini açıkladı.

Kimliği çalınan Çen Çin televizyonuna verdiği mülakatta "Ona yüzyüze gelip neden kimliğimi çaldığını sormak istiyorum" dedi ve "Benim yerime geçerken bana ne olacağını hiç düşündün mü? Bu kadar bencil misin?" diye ekledi.

Çen'in hikayesi kamuoyunda büyük öfke yarattı. Güya fırsat eşitliği sağladığı öne sürülen bir sınav için onca emeğin neden harcandığı sorgulanmaya başlandı.

Çin sosyal medya sitesi Weibo'da biri "Bazıları Gaokao'nun durumu iyi olmayan aileler açısından ne kadar büyük önem taşıdığını anlamıyor. Anne babalar çocuklarını okutabilmek için büyük emek harcıyorlar, ama iktidar sahipleri tarafından önleri kesiliyor" diyordu.

'Bir çiftçinin elinden ne gelir ki?'

Çin Ulusal Eğitim Bilimleri Enstitüsü'nde araştırmacı Çu Jaohui, üniversite sınavı yolsuzluklarının ikiye ayrıldığını söylüyor: Mağdurun haberi olmadan yapılan hırsızlıklar ve belki de bir ücret karşılığı karşılıklı anlaşma ile yapılan yolsuzluklar.

Çu, BBC Çince servisine, mağdurun habersiz olduğu yolsuzlukların birden fazla düzeyde yetkililerin işbirliğini de gerektirdiğini söyledi.

"Kayıt sürecinde okullar, sınav enstitüleri, kayıt büroları ve yurt-konut ayarlama büroları gibi bir çok merci işin içine girer. Dolayısıyla yolsuzluk, bu kurumların hiç bir tarafından görülmemişse, organize bir sahtekarlık söz konusudur" diye açıkladı.

Bu tür olaylarda mağdurlar genellikle Çen'in ailesi gibi "daha düşük sosyal statüye sahip", daha dezavantajlı kesimlerden geliyor ve bu yüzden de bir süre sonra durumu anlasalar bile haklarını aramaları ihtimali azalıyor.

Nitekim Çin medyasında yer alan haberlere göre Çen'in babası "Bir çiftinin elinden ne gelir ki? Güçlü biri olsaydım bunu yapmaya cesaret edemezlerdi" derken tam da bunu anlatıyor.

Çen hayatını geri alabilecek mi?

Çin parlamentosu bu ay toplanırken, üniversite sınavında kimlik hırsızlığı yoluyla yolsuzluk yapmanın suç kapsamına alınması çağrıları yapılıyor.

Bir delege bu sahtekarlıkların doğrudan para çalmaktan daha büyük zarar verdiğini söyledi.

Şandong eyaleti yetkilileri, bu tür olayların tekrarlanmamasını sağlayacak yeni önlemler alındığını söylüyorlar.

Öğrencilerin bundan böyle kayıt yaptırırken, kabul mektubu, kimlik belgesi, ikametgah ve sınava katılma belgelerini sunmaları gerekecek. Üniversite sınavı sonuçları da internette yayınlanacak ve telefon mesajı olarak da gönderilecek.

BBC Çince servisinin konuştuğu Renmin Üniversitesi'nden Profesör Çeng Fangping, öğrencilere ait belgelerin çoğuna artık internet üzerinde ulaşılabilmesinin sahtekarlığı çok zorlaştırdığını söyledi.

Çin Eğitim Bakanlğı da kimlik hırsızlığı yaptığı ortaya çıkan öğrencilerin üniversiteye kabul edilmeyeceğini açıkladı.

Yerel yetkililer Çen Çunşiu'nun başına gelenlerle ilgili bir soruşturma yürüttü ve 46 kişi çeşitli cezalar aldı.

Şimdi kendi hayatını geri almaya çalışan Çen ise Şandong Üniversitesi'ne kaydolabilmek için başvuru yaptı.

Başvurusu önce reddedilince kamuoyunun büyük tepki göstermesi üzerine, üniversite Çen'in "dileğinin gerçekleşmesi için büyük çaba göstereceğini" açıkladı.